Συχνά οι ασθενείς με άνοια (νόσος Alzheimer, γεροντική άνοια, αγγειακή άνοια κτλ), παρουσιάζουν ψυχολογικά προβλήματα. Μπορεί να παρουσιάζονται με “απάθεια”, δηλαδή να μην έχουν θέληση για οποιαδήποτε δραστηριότητα, μια κατάσταση που συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως κατάθλιψη. Η απάθεια δεν αντιμετωπίζεται εύκολα με φαρμακευτική αγωγή.
Αυτό όμως που προβληματίζει ιδιαίτερα τους συγγενείς, είναι τα επεισόδια διέγερσης, θυμού, άρνησης συνεργασίας, αλλά και εκείνα που συνδέονται με οπτικές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις ή μυθοπλασίες. Τα συμπτώματα αυτά αντιμετωπίζονται δύσκολα με τα φάρμακα και μάλιστα η αμερικανική υπηρεσία FDA, δεν έχει εγκρίνει ως σήμερα κανένα φάρμακο ως αποτελεσματικό στην οργανικής αιτιολογίας ψύχωση (πχ στην άνοια)!
Σε έρευνες που έχουν γίνει, συνιστώνται κάποια άτυπα αντιψυχωσικά φάρμακα, αλλά αυτά πρέπει να χορηγούνται με προσοχή λόγω των πιθανών παρενεργειών. Πχ, είναι συχνή η επιδείνωση της κινητικότητας του ασθενούς με κίνδυνο αύξησης της πιθανότητας πτώσης (η αστάθεια βάδισης συχνά αποτελεί σύμπτωμα της άνοιας) και σοβαρού τραυματισμού. Κάποιοι λένε πως η χρήση αντιψυχωσικών σε ανοϊκούς ασθενείς αυξάνει την θνησιμότητα (δηλαδή οι ασθενείς αυτοί πεθαίνουν νωρίτερα)! Προσωπικά, δεν έχω παρατηρήσει κάτι τέτοιο, αλλά καλό είναι να το λαμβάνουμε υπ' όψιν.
Καλό είναι λοιπόν, να εξαντλούνται οι εναλλακτικές λύσεις. Η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων (μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η αύξηση της σεροτονίνης) φαίνεται πως βοηθά ουσιαστικά στην εξομάλυνση της συμπεριφοράς αυτών των ασθενών. Επίσης, το φάρμακο μεμαντίνη που χρησιμοποιείται στους ανοϊκούς ασθενείς, φαίνεται να βοηθά. Ενώ μέχρι πριν λίγο καιρό προτεινόταν η μονοθεραπεία με αντιανοϊκά φάρμακα, οι τελευταίες γνώμες φαίνεται να συγκλίνουν υπέρ της συγχορήγησης μεμαντίνης με φάρμακο της κατηγορίας των αναστολέων της ακετυλοχολινεστεράσης.
Πάντως, η καλύτερη λύση παραμένει η συμπεριφεριολογική αντιμετώπιση, δηλαδή ο εντοπισμός των αιτιών που προκαλούν τα συμπτώματα. Πχ, οπτικές ψευδαισθήσεις συχνά οφείλονται σε μείωση της οπτικής οξύτητας (πχ λόγω καταρράκτη) και η διέγερση συχνά οφείλεται σε συγκρούσεις με τους οικείους. Οι ασθενείς με άνοια, δεν έχουν την δυνατότητα της επεξεργασίας των εξωτερικών ερεθισμάτων και αντιδρούν αντανακλαστικά. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε αρνητική στάση των οικείων τους την αντιλαμβάνονται ως εχθρική και αντιδρούν. Αν πχ, ο ασθενής πει κάτι παράλογο όπως πχ, “θέλω να πάω στην μητέρα μου” και λάβει ως απάντηση κάτι ως “τι είναι αυτά που λες! Η μάνα σου έχει πεθάνει χρόνια πριν”, μπορεί να το εκλάβει αρνητικά και να αντιδράσει αναλόγως. Είναι προτιμότερο να του απαντήσουμε ήρεμα “μην ανησυχείς, θα πάμε αργότερα”. Πρέπει δηλαδή να τους φερόμαστε σαν να είναι μικρά παιδιά και να μην παρεξηγούμε τα λεγόμενά τους.
Πιό δύσκολη είναι η αντιμετώπιση των μυθοπλασιών όπως πχ, ότι ο γιος τους τους έκλεψε τα λεφτά ή ότι ο σύντροφός τους έχει εξωσυζυγική σχέση! Οι σκέψεις αυτές είναι επίμονες, δηλαδή ο ασθενής επαναλαμβάνει συνεχώς τα ίδια και τα ίδια και δεν υπάρχει τρόπος να του αλλάξει κάποιος ιδέα. Το μόνο που μπορεί να γίνει, είναι να αποσπαστεί η προσοχή του σε κάτι που τον ενδιαφέρει περισσότερο.
Ιδιαίτερα δύσκολες είναι οι περιπτώσεις όπου ο επίσης ηλικιωμένος σύντροφος, έχει χάσει την υπομονή του και απαντά με εκνευρισμό στον ανοϊκό ασθενή. Το μόνο που επιτυγχάνει όμως, είναι η αύξηση της διέγερσής και της επιθετικότητάς του!
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η διαταραχή του ρυθμού εγρήγορσης – ύπνου. Οι ασθενείς με άνοια κοιμούνται για λίγο και τμηματικά κατά την διάρκεια του 24ώρου με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν επεισόδια σύγχυσης κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η μόνη λύση είναι να τους απασχολούμε ώστε να μην κοιμούνται μέρα. Ο προγραμματισμός των δραστηριοτήτων βοηθά ώστε το “βιολογικό ρολόι” να λειτουργεί φυσιολογικά. Πρέπει δηλαδή να υπάρχει σταθερή ώρα που ο ασθενής ξυπνά, τρώει πρωινό, κάνει μπάνιο, βγαίνει περίπατο κτλ. Επίσης, καλό είναι να τους παροτρύνουμε προς οποιαδήποτε δραστηριότητα άσχετα με τον αν την κάνουν σωστά ή όχι. Προσοχή μόνον για την περίπτωση ατυχήματος πχ, να βάλει φωτιά ενώ προσπαθεί να μαγειρέψει! Καλό είναι η οποιαδήποτε δραστηριότητα να μην εμπεριέχει κινδύνους!
